Gemeenteraadsverkiezingen: van voorbereiding tot D-day
De gemeenteraadsverkiezingen gaan dit jaar door op zondag 14 oktober. Maar lang voor het zover is, starten de eerste voorbereidingen: kandidaten worden voorgedragen, kandidatenlijsten samengesteld en oproepingsbrieven verstuurd. Rome werd ook niet in één dag gebouwd. En tenslotte gaat het om de toekomst van je gemeente of stad. Tel samen met ons af, van voorbereiding tot D-day.
Verkiezingskalender: van dag tot dag
In de voorbereiding naar de gemeenteraadsverkiezingen zijn er enkele data die je het best met stip noteert in je agenda. Een overzicht:
1. 1 juni
Ten laatste op 1 juni bepaalt de Vlaamse Regering het aantal mandaten voor de lokale verkiezingen, op basis van de bevolkingscijfers in het rijksregister op 1 januari van dat jaar. Het aantal inwoners bepaalt o.a. het aantal te verkiezen gemeenteraadsleden (minstens 7), het aantal schepenen (minstens 2) en de wedde van burgemeester en schepenen. Ook het aantal provincieraadsleden wordt hierop gebaseerd: een provincie met meer dan 1 miljoen inwoners telt 63 provincieraadsleden, een provincie met minder dan 1 miljoen inwoners 72 leden. Voor de exacte aantallen, bekijk deze pagina.
2. 1 juli
Op 1 juli, 4 maanden voor de verkiezingsdag, start de sperperiode. Tot en met de verkiezingsdag worden strikte regels opgelegd voor het gebruik van bepaalde campagnemiddelen en zijn ook de budgetten beperkt. Lees hier alles over de sperperiode.
3. 31 augustus
Het college van burgemeester en schepenen heeft tot 31 augustus de tijd om de kiezerslijst, een overzicht van de ingeschreven kiezers van een stad of gemeente, vast te stellen. Op de kiezerslijst staan alle stemgerechtigde kiezers. Met andere woorden, alle inwoners ouder dan 18 jaar, die niet geschorst of uitgesloten zijn van het kiesrecht, inclusief niet-Belgen die zich voor 31 juli hebben ingeschreven op de kiezerslijst.
4. 3 september
Op maandag 3 september wijst de vrederechter de voorzitters, bijzitters en plaatsvervangers van de stembureaus en telbureaus aan.
5. Nog 29 keer slapen
De 29ste dag voor de verkiezingsdag dienen de partijen de voordrachtsakten van kandidaten in op de zetel van het gemeentelijk hoofdbureau. Dit jaar is dit op zaterdag 15 september. Alles over de voordrachtsakte van kandidaten lees je verder in dit artikel.
6. Nog 15 keer slapen
Het college van burgemeester en schepenen verzendt uiterlijk 15 dagen voor de verkiezingen een oproepingsbrief aan alle kiezers. Op deze brief staat het nummer van het stembureau waar je moet gaan stemmen. Wie niet gaat stemmen, riskeert een boete van 55 euro (alhoewel deze boetes zelden geïnd worden).
.jpg)
De eerste stap : stel je kandidaat
Heb je politieke ambities? Wil je je kandidaat stellen voor de komende gemeenteraadsverkiezingen? Dan moet je worden voorgedragen. De voordracht gebeurt met een voordrachtsakte, waarin volgende gegevens opgenomen zijn:
- Naam van de partij
- Naam van de kandidaat met handtekening
- Handtekening(en) van diegene(n) die de lijst voordraagt
Je kan voorgedragen worden door:
- Ofwel een aftredend gemeenteraadslid (dat niet noodzakelijk moet behoren tot de partij die wordt voorgedragen);
- Ofwel een aantal kiezers in je gemeente, afhankelijk van de grootte van je gemeente. In een gemeente van bijvoorbeeld 10.000 tot 20.000 inwoners zijn dit ten minste 50 kiezers, in een gemeente met slechts 500 tot 2.000 inwoners zijn dit er ten minste 10.
De voordrachtsakten worden ingediend op de 29ste dag voor de verkiezingen, dit jaar is dat op zaterdag 15 september 2018, aan de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau. Dit kan zowel op papier als digitaal (via de website https://vlaanderenkiest.be).
Wie kan zich kandidaat stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen ?
Voel je je geroepen om in de gemeenteraad te zetelen van jouw stad of gemeente en zo het verschil te maken op lokaal vlak? Dat engagement kunnen we alleen maar toejuichen! Hou er wel rekening mee dat niet iedereen zich kandidaat kan stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Er zijn enkele belangrijke voorwaarden en bepaalde beroepen zijn zelfs uitgesloten.
Belangrijkste voorwaarden om je kandidaat te stellen :
- Je bent minimum 18 jaar oud op de dag van de verkiezingen.
- Je bent ingeschreven in het bevolkingsregister van een Belgische gemeente van de kieskring waarin je je kandidaat wil stellen.
- Je hebt de Belgische nationaliteit.
- Als niet-Belg kan je kandidaat zijn voor de gemeenteraadsverkiezingen, niet voor de provincieraadsverkiezingen, op voorwaarde dat je afkomstig bent uit een lidstaat van de Europese Unie.
Als kandidaat mag je slechts in één kieskring op één lijst voorgedragen worden. Je hoeft geen lid te zijn van een politieke partij, iedereen mag een lijst indienen met kandidaten.
Bepaalde beroepen zijn uitgesloten . Ben je politieambtenaar, griffier, magistraat of gouverneur, dan kan je je geen kandidaat stellen. Werk je bij een gemeentebestuur of OCMW, dan mag je je wel kandidaat stellen. Maar word je verkozen en wil je je mandaat opnemen, dan ben je verplicht om je job op te geven.
Voor alle verkiezingen geldt een pariteit tussen mannen en vrouwen op de kandidatenlijst. Dit wil zeggen dat mannen en vrouwen gelijk vertegenwoordigd moeten zijn :
- De eerste kandidaat op de lijst, de lijsttrekker, en de tweede kandidaat mogen niet van hetzelfde geslacht zijn. Het moeten dus een man en een vrouw zijn.
- Het totale aantal kandidaten van het ene geslacht mag slechts één hoger zijn dan het aantal kandidaten van het andere geslacht.
De dag van de waarheid
Je hebt je kandidaat gesteld, je werd voorgedragen en hebt een plaats op de kandidatenlijst van jouw partij kunnen bemachtigen. De verkiezingscampagne is achter de rug, eindelijk is het zover: de dag van de verkiezingen.
De eigenlijke stemming voor de gemeenteraadsverkiezingen gaat traditioneel door op de tweede zondag van oktober . Zondag 14 oktober wordt in 2018 D-day. Op papier stemmen kan van 8 uur tot 13 uur, digitaal stemmen tot 15 uur. In België geldt een opkomstplicht , geen stemplicht. Dit wil zeggen dat de wetgever je niet kan verplichten om een stem uit te brengen, blanco of ongeldig stemmen kan dus ook. Je bent wel verplicht om je op de dag van de verkiezingen aan te bieden bij het stemlokaal en het stemhokje binnen te gaan.
Elk stembureau heeft een aantal leden, die begin september door de vrederechter worden aangeduid. Als kandidaat mag je hier geen deel van uitmaken:
- Een voorzitter
- Bijzitters
- Een secretaris
Het resultaat: Champagne of plat water
In de loop van de avond op 14 oktober worden de laatste stemmen geteld. Meestal weet men op dit punt reeds in grote lijnen wie de winnaar is geworden van deze verkiezingen. Soms kan het wat langer duren voordat het verschil groot genoeg is om een winnaar uit te roepen. Nog diezelfde dag, na ontvangst van de resultaten van de tel- en stembureaus, kondigt de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau in het openbaar de uitslag van de verkiezing af. Op dat moment worden de resultaten en voorkeursstemmen gewoonlijk voorgelezen.
.jpg "eedaflegging-gemeenteraad-verkiezingen")
Eedaflegging
De eerste werkdag van januari wordt in alle steden en gemeenten de gemeenteraad geïnstalleerd tijdens de zogenoemde “installatievergadering”. Alle verkozenen worden een voor een naar voren geroepen om de eed af te leggen. “Ik zweer de verplichtingen van mijn mandaat trouw na te komen”, is de tekst die je als nieuw gemeenteraadslid uit het hoofd moet leren.
Op de installatievergadering verkiest de gemeenteraad meteen ook de schepenen onder de gemeenteraadsleden, die deel uitmaken van het college van burgemeester en schepenen. De burgemeester wordt benoemd door de gewestregering en wordt voorgedragen door de gemeenteraadsleden bij de provinciegouverneur. Zowel de gemeenteraad als het college van burgemeester en schepenen worden benoemd voor een periode van 6 jaar. In het college moet minstens één lid van het andere geslacht zijn.
